دعاهـای جمعی و قدرت اجتماع: سنت‌ها، معجزه‌ها و پیوند با خرده‌داوطلبی

مشکلات در همه تاریخ برای انسان‌ها وجود داشته است. کم یا زیاد تفاوتی ندارد، در هر حال جامعه بشریت برای حل این مشکلات گاه خود می‌تواند کاری کند و گاه نیازمند معجزه است. بااین حال، آنچه از گذشته مرسوم بوده، دعا به صورت دسته‌جمعی است که می‌تواند هم امید را در دل فرد نیازمند روشن کند که تنها نیست و هم با قرار دادن دل و زبان گروهی در کنار یکدیگر، نیرویی عظیم از امید و ایمان را آزاد کند.

در کنار این دعای جمعی، گاهی اقدامات و کنش‌هایی رخ می‌دهد که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. اعتقاد به اینکه تحقق بسیاری از این معجزه‌ها به اقدام‌های انسانی نیز وابسته است آثار اینگونه دعا کردن می‌تواند باشد. باور به اینکه دعا بذر معجزه را در دل می‌کارد، اما این بذر تنها با عمل اجتماعی و کمک متقابل به بار می‌نشیند. چقدر با این باور آشنا هستید؟

دعاهای جمعی در سنت‌های بشری

انسان‌های گذشته‌، بیش از آنچه امروز شاهد آن هستید به دعا در قالب دسته جمعی اعتقاد داشتند. این گونه دعا نه تنها در ادیان مختلف جایگاهی خاص داشت؛ بلکه فرهنگ‌های متفاوت نیز به آن باور داشتند. به همین دلیل به صورت جداگانه هرکدام از این ادیان را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد:

• اسلام: نماز جماعت، دعای کمیل، دعای ندبه و مراسم شب‌های قدر، نه تنها عبادت فردی بلکه اجتماع عظیمی از دل‌های امیدوارند. مسلمانان باور دارند که «ید الله مع الجماعة»؛ یعنی قدرت الهی با جمع است. همین باور، دعاهای دسته‌جمعی را سرچشمه‌ی معجزه‌های اجتماعی می‌سازد.


• مسیحیت: در کلیساها، دعاهای دسته‌جمعی و سرودهای مذهبی جایگاهی ویژه دارند. بسیاری از مسیحیان اعتقاد دارند که دعاهای جمعی می‌تواند بیماری‌ها را شفا دهد یا روح امید را در میان جوامع زنده نگه دارد.


• یهودیت: در کنیسه‌ها، تلاوت دسته‌جمعی متون مقدس، علاوه بر جنبه‌ی عبادی، نوعی همبستگی اجتماعی ایجاد می‌کند. برخی باور دارند که دعاهای جمعی یهودیان، در طول تاریخ توانسته آن‌ها را از بحران‌ها عبور دهد.


• ادیان شرقی (هندوئیسم و بودیسم): در این ادیان، مراقبه‌ها و دعاهای دسته‌جمعی، علاوه بر معنویت فردی، به شکل مستقیم بر آرامش اجتماعی اثر می‌گذارند. پس از این مراسم، اغلب اقدام‌های جمعی مانند کمک به فقرا یا پاک‌سازی محیط‌زیست انجام می‌شود که خود نشانه‌ای از تحقق «معجزه دعا»ست.

معجزه در بستر دعاهای جمعی

به صورت کلی، همه ما معجزه را رخدادی می‌دانیم که فراتر از قوانین طبیعی باشد. با این حال، اگر این دید را کمی گسترده کنیم، شاید بتوان معنای جدیدی را برای معجزه در بستر زندگی اجتماعی تعریف کرد. ایجاد امید در دل‌های ناامید، کاهش کینه‌ها و افزایش همدلی یا حتی شکل‌گیری جریان‌های کمک‌رسانی و حمایت از ضعیفان می‌تواند نمونه‌های کوچکی از معجزه باشد.

نیت مشترک چندین نفر، در دعای جمعی، نه تنها الهام بخش تغییرات بزرگ است بلکه به افراد این امید را می‌دهد که آن‌ها در این مشکلات تنها نیستند. از طرف دیگر تصور کنید گروهی از مردم با هم در دعایی دسته جمعی، مانند شبهای قدر، برای  مشکلات فقرا یا شفای بیماران دعا کنند. در چنین شرایطی، گاهی موج کمک‌های مردمی نیز برای حل این مشکل سرازیر شده و معجزه تعبیری واقعی به خود می‌بیند.

 دعا و معجزه

با این حال، نمی‌توان همیشه منتظر ماند تا معجزه، رویدادی غیر طبیعی در زندگی ما یا دیکران رخ دهد. گاه می‌توانیم خودمان شروع کننده این معجزه باشیم و از یک کنش انسانی شروع کنیم. الزاما همیشه نباید کنشی بزرگ و سازمان یافته گره از زندگی افراد در اجتماع بگشاید. گاه یک حرکت کوچک می‌تواند مشکلی را حل کند که به چشم ما ساده است.

برخی کنش‌ها از منظر علوم مختلف در جایگاه معجزه تعریف می‌شوند، در حالی که برای فردی که آن را انجام می‌دهد بسیار آسان است. اگر باری از فردی در خیابان بگیرید و او را تا مقصد نزدیک کمک کنید، شاید برای شما وقت و هزینه نداشته باشد؛ اما معجزه برای او است. خرید دارو، کمک به دانش‌آموز بی‌بضاعت یا حتی صرف ده هزار تومن در یک کنش دسته جمعی برای آزادی سرپرست خانواده، می‌تواند دلی را شاد کند. این کنش‌های کوچک، داوطلبانه و بدون مشکل، خرده داوطلبی هستند. خرده داوطلبی شاید پلی میان دعا و معجزه باشد که نمی‌دانستید.

دعای جمعی بذر معجزه را می‌کارد، و خرده‌داوطلبی خاک و آبی است که آن را به ثمر می‌رساند. بدون این اقدامات کوچک، دعا در سطح آرزو باقی می‌ماند؛ اما وقتی با عمل ترکیب شود، به معجزه‌ای واقعی بدل خواهد شد.

ادامه دارد ( خواندن بخش دوم مقاله )