تفاوت دیدگاه‌ها درباره معجزه و شانس در فرهنگ‌های گوناگون

معجزه در ادیان و فرهنگ‌ها

ادیان را شاید بتوان در دو بخش ابراهیمی و شرقی تقسیم کرد که هر کدام، تفاسیر متفاوتی از وقایع دارند. آن‌ها دیدگاه‌هایی مختلف به خدا و جهان دارند. از طرف دیگر به عقیده همه این باورها، معجزه و شانس مفاهیمی مجزا هستند که به آن‌ها خواهیم پرداخت:

معجزه در ادیان ابراهیمی

آنچه مسلمانان بر اساس مفاهیم قرآنی به معجزه نسبت می‌دهند، نشانه‌ای برای تصدیق سخن پیامبران، و راهی برای ایمان آوردن امت آنان بوده است. همانطور که موسی دریا را شکافت و عیسی در گهواره سخن گفت، حضرت محمد نیز با آوردن قران، از معجزه برای مخاطبان خود کمک گرفت. در دین اسلام، معجزه فراتر از قوانین طبیعت و تنها به اراده خداوند است.

مسیحیان معتقدند معجزه، شفای بیماران و احیای مردگان توسط عیسی مسیح بود. این معجزات، تنها نشانه‌ای از عشق و رحمت خداوند است. در مقابل، یهودیان معتقدند معجزات بزرگی توسط حضرت موسی انجام شد که باریدن مَنّ و سلو در بیابان یا فرود آمدن ده فرمان الهی از بارزترین نمونه‌های آن است.

معجزه در فرهنگ‌های شرقی

هندویسم و بودیسم از جمله ادیانی هستند که در شرق دنیا ظهور کرده و به ادیان شرقی معروف شده‌اند. به باور این ادیان، قدرت‌های ماورایی که یوگی‌ها و راهبان از طریق ریاضت و مراقبه به دست می‌آوردند، نمونه‎‌ای از معجزات است که راه رفتن روی آب یا پیش‌بینی آینده از نمونه‌های این معجزات است که به نوعی کرامت از سوی خدا تلقی می‌شود.

شانس و بخت و اقبال در فرهنگ‌های مختلف

شانس و اقبال چه تفاوتی با معجزه دارد. اگر معجزات، نشانه‌هایی برای تصدیق پیامبران بوده، پس اتفاقاتی که توسط افراد عادی رخ می‌داد چه بوده است؟ فرهنگ‌های غربی و شرقی، تعریف مختلفی از شانس و اقبال دارند:

شانس در فرهنگ‌های غربی

اروپاییان شانس را نوعی نیروی تصادفی می‌دانند که انسان هیچ کنترلی بر روی آن ندارد. همچنین برای این وقایع، نمادهایی را نیز تعریف کرده‌اند که می‌تواند باعث دور شدن اقبال بد شده و شانس خوب را به سمت دارنده این نشان‌ها مانند اهنربایی جذب کند. شبدر چهارپر، نعل اسب، خرگوش سفید این نشانه‌ها هستند.

شانس در فرهنگ‌های شرقی

در فرهنگ‌های شرقی، تعریفی که از شانس می‌شود کمی متفاوت بوده و البته گاه انسان می‌تواند در به دست آوردن آن کمی موثر باشد. به عنوان مثال چینی‌ها معتقدند که با فنگ شویی و جایگاه اشیا در خانه، زمان خاص برای ازدواج یا سفر، شانس را تحت تاثیر قرار می‌دهند. همچنین با طالع بینی می‌توانند از آینده با خبر بوده و برای اتفاقات بد آماده شوند.

ژاپنی‌ها شانس را با نمادهایی مانند "داروما" (عروسک‌های ژاپنی) یا "اومیکوجی" (فال معابد شینتو) همراه می‌دانند. ولی ایرانیان باستان، بیشتر شانس را در ردیف بخت و اقبال می‌دانستند. در ادبیات ایران و اشعار حافظ نیز می‌توانید با عباراتی مانند بخت بلند یا بخت سیاه روبه‌رو شوید. در فرهنگ عامه نیز بسیاری از مردم برای افزایش بخت و اقبال به فال و طالع‌بینی روی می‌آورند.

تفاوت‌های بنیادین میان معجزه و شانس

هرچند فرهنگ‌ها و ادیان مختلف تعاریف متفاوتی از شانس و معجزه دارند؛ اما باید بدانید که این دو در اصل تفاوت‌های بنیادینی با یکدیگر دارند. این تفاوت‌ها چه هستند؟

1. منشأ: معجزه منشأ الهی دارد، اما شانس اغلب به تقدیر یا تصادف نسبت داده می‌شود.


2. قابلیت کنترل: معجزه فقط به اراده خداوند رخ می‌دهد، در حالی که مردم باور دارند می‌توانند با برخی کارها (مثل فال‌گیری، دعا، یا نمادهای خاص) شانس خود را افزایش دهند.


3. نقش روانی: هر دو مفهوم به انسان امید می‌دهند؛ معجزه در چارچوب ایمان و دین، و شانس در قالب باورهای مردمی و سنتی.

دیدگاه مدرن و علمی به معجزه و شانس

اغلب وقایعی که در گذشته هیچ دلیل علمی نداشتند، امروزه بررسی شده و با کمک ابزارهای مخصوص، توضیح داده می‌شوند. اگر در گذشته بیماری خاصی درمان نشده و با کرامت یا معجزه شفای بیمار اتفاق می‌افتاده، امروزه در علم پزشکی، کاملا قابل توضیح و البته درمان است. به همین دلیل است که دانشمندان معتقدند معجزه، تنها برداشتی ذهنی و اعتقادی است و در اثر کمبود دانش رخ می‌دهد، در حالی که علم بر اساس مشاهده، تجربه و قانون‌مندی طبیعت حرکت می‌کند و جایی برای پدیده‌های فراطبیعی قائل نیست.

از سوی دیگر، روانشناسان، نگاهی علمی به شانس داشته‌اند. پژوهشگران نشان داده‌اند که شانس در حقیقت مجموعه‌ای از تصادف‌ها و انتخاب‌های فردی است که با نگرش و رفتار انسان ارتباط مستقیم دارد. به عنوان مثال، شانس خوب، بیشتر برای افرادی رخ می‌دهد که یا خوش بین‌تر هستند یا با شبکه اجتماعی گسترده‌تری که دارند بیشتر فرصت‌ها را می‌بینند. بنابراین، در رویکرد علمی، شانس یک نیروی ماورایی نیست بلکه بازتابی از تصمیم‌ها، نگرش‌ها و شرایط محیطی افراد است.